نئچه ایل بوندان اول 21 آذر قالخیشینین ایلدؤنومو مناسبتی ایله، دوستوم و سیلاحداشیم، آدی همیشه یاشار، آذربایجان خالقی نین ملی آزادلیق مبارزه سینین وئترانلاریندان و 21 آذر حركاتینین اشتراكچی سی رسام، معمار و گؤزل صنعت لر ( اینجه صنعت ) تنقید چی سی پروفسور دكتر مینایی ایله بیر مصاحبه آپارمیشدیم. بو مصاحبه واختیله نشرینده اشتراک ائتدیییم «آذربایجان سسی» درگی سینده درج اولونموشدور. مینائی نین غربت و مهاجرت ده نیسگیللی وفاتیندان سونرا، خاطیره سینی بو مصاحبه واسیطه سیله بیر داها جانلاندیرماغی اؤزومه بیر بورج ساییرام.

س. حاتملوی

س - اوستاد ! لطفاً اؤزونوزو تانیتدیرین !

ج – متانتلی«آذربایجان سسی» غزه ته سینین ملی حقوق و حریتی میز یولونا ایشیق ساچان امید «مشعلی» آیاغیندا، ملی مقدراتیمیزین 21 آذر تاریخی قالخیشی ایله باغلی اولان بو مصاحبه ایله منی شرف لندیردیینیز اوچون سون درجه سیزه منتدارام. آمما آزادلیق عشقی اوغروندا اوغورسوزلاشدیریلمیش بو وئترانیزدان «اوزونو تانیتدیرما» طلبینه گلدیكده ایسه، اؤزومو نئجه، نه ایله و هانسی اوزله تانینتدیرا بیلیم كی «ناله نی بلبل ائده ر، بوی گلی باد آپارار!...»، ظنیمجه بو سورغونوز یالنیز هامی اوچون طبیعی اولان ساده جه دوغوم - یاشام و اصل - نسب نئجه لیگی نی احاطه ائتمیر بلكه، داها درین اجتماعی - سیاسی دردلریمیزله علاقه دار مسئله لرینی ده اؤز آردینجا داشیماقدادیر !

بئله باخیمدان عزیز اوخوجو كوتله سینه «اؤزومو تانیتدیرماق» ایشینده بیر قدر چتین لیك چكیرم .

س - بورادا بیر چتین شئی یوخدور !...

ج - وار قارداشیم وار ! «معشوقه عاشقی ایله تانینمیشدیر عالمه - قیمتلنر قاش ایله اوزوك زر عیار ایله»!...

س- بونو بیر قدر آچیقلایار سینیز می؟

ج - البته !... سوزون آچیقی بودور كی، آنا وطنی دار آیاغیندا قویوب اجنبی اؤلكه لرده آواراولانان بیزیم تك كهنه «عاشق» لردن بیر چوخو، غربتین سونو بیلینمز داغ دره لرینی آشدیقجا، دوغما وطن «گلینی» عشقینه ایچدیگیمیز صداقت آندینی اونوداراق، اسیر معشو قه میزین دردی - غمی ایله «قیش دوندوران اوره كلری...» داغلامادیق !... بو زومره دن «سئودانی آتیب، سودانی توتان» لاریمیز، آرتیق یادلاشدیقلاری بو «كوی نگار» دان قوپان سسلرین هانسی بیر اولانلارین خصوصی كاریریزم و شخصی منافع اوچون یارالی اولورسا، در حال اوراداكی «مسكین لیلی - شیرین " لرین قیزغین " مجنون – فرهادلاری» نا چئوریلیب، وصال اوغروندا تمساح گوز یاشلاری آخیدیرلار !... عكس تقدیر ایسه لا و لا كلاً!...، آمما اؤلكه دن خارج محیطیمیزین مختلف بویا چالالاریندا تظاهر ائدن لا قید مسكین و «اؤزونو تنقید دن محروم تانیتما» لارین داها بارز نمونه سی «بالیق باشیندان قوخویار !» تمثالیندا، بعضی – بعضی «ته كه م ساققال (سورو قارشیندا گئدن كئچی ) رهبر و آیاغی قاچاق ژنرال لاریمیزین خاطره و مصاحبه تیپ لی حماسه و تعریف نامه لرینده گوره بیلیریك ! ... بئله كی، منفور عیرقچی خفاش لار الینده «عثمان كوینه یی اولان «عقب نشینی مظفرانه ! » نین «شام غریبانی» باكی دا یئییل دیگی چاغلاردا، بیلدیینیز كیمی 21 آذر و ملی حكومتین فداكار رهبر و تشكیلاتچیسی و آذربایجان خالقینین صداقتلی اوغلو پیشه وری نین ناگهانی «اؤلومو»، یئنی و قطعی عزمی ایله سینه لرده آلیشیب - یانان امید شفق لرینی سوندوردی ! ... آزادلیق انقلابی كور یخی لرنین تاریخی فرقه كرسی لری نامردجه سینه اشغال ائدیلدی ! ...

و بو بایاغی فرصتدن بهره لنن «ریویزیو نیست» باشچی لار اؤز «یئنی تیپلی ماركسسیت - لنین چی» فرقه سینین قوندارما تریبو ناسینیندان هر گلیب - گئده نه «بوردا منم، بغداد دا كور خلیفه !» دئدیلر ! «یالانچی چوبان» احوالاتینی خاطرلادان بو سایاق «اوزونو تانیتما و تانیتدیرما» لارا وقتیله «فرقه سارایینا» منسوب ذاكر آدلی شاعر لردن بیری سینین قاباقدا جعفر جینّی دالنیدا بیر دوزوم جینّ لر!... آدیندا «حسینه یه» مثنوی سینه نظیره اولاراق یازدیغی «گئدیر قاباقدا، دانیشان دالیندا مین لشگر - بَرَك اله ! بو صولت دن زمین و آسمان تیتیره ر !...» مطلع لی مدحیه سینی بو جهتدن سجیه وی مثال اولا بیلر.

س- ماراقلی دیر !... بونلارین بیر نئچه نمونه لرینی غرب دنیاسیندا گورمك اولار !...

ج - بئله بیر «دستگاهدان» اللری بوشا چیخان و «روس كرامت ائوینین شور كلم آشیندان» احسان پایی آز دوشن و بعضی - بعضی لریندن حتی، 21 آذر پری سینین قاتل لری ایله قول - بویون اولان « مقام - منصب دوشگون لرنی» اروپادا، من دن داها یاخشی تانییر سینیز ! باری ساغ اولسونلار كی بو نوع خلقیمیزه ضد چیغیر - باغیرتیلاری و خانزادا - بیگ بالالیق شجره لریله «اؤز – اؤزلرینی» تانیتدیقلارینا گؤره هله ده آرخائین - آرخائین غفلت یوخوسونا دالمیش بیر سیرا مهاجر یورتداشلاریمیزین، «افشاچیلیق» زحمتیندن آزاد ائتمیش لر ! ... بئله «احوال روحیه» لردن داها غریبه و تأسفلی اودور كی، بیز كهنه نسلین الیندن وقتیله یئندیریلمیش ملی آزادلیق بایراغینی بو گونكو یئنی دورانین سیاسی، اجتماعی و مدنی شرائطینه اویغون قالدیریب چیگین لرده داشیما عزمین ده اولان بیر نئچه ته كه - توك آیدینلاریمیز، بو كیمی دورت یول آیریجیندا سر گردان قالمیش «اؤزوندن راضی» یورتداشلارا دییه نده كی، «ترسم نرسی به كعبه ای اعرابی - این ره كه تو میروی به تركستان است !» اونلارین طرفیندن در حال «گؤوزم چیخدییا» سالینیر لار !... رحمتلی علی آغا واخد دئمیشكن «توتالیم عصریمیزین حضرت عیسا سی منم - بو سوخا- سوخدا، نئجه معجزه ایجاد ایله ییم » !؟...

س - محترم اوستاد! سئوالیمیز اطرافیندا سیزین سؤز آراسی عبرت آمیز دئیم لرینیزین طبعاً اوزاق و یاخین ملی درد لریمیزدن باش آلیب گلدیگی نی دریندن حس ائدیریك و اونلارین بو گون رنگارنگ شكل لرده میدانا چیخان آجیناجاقلی تؤره مه لریله واخت آشیری قارشیلاندیغیمیز دا بللی بیر حقیقتدیر! سوز یوخ كی بو خصوصدا سیزین كیمی وتران شاهد لردن الیمیزه آز ما - چوق بیلدیكلریمیزله افكار عمومیه نی امكان دائره سینده تانیش ائده جه ییك. آمما بورادا ایسته ر دیك كی حیات - فعالیت و منشأ یی نیز حاقیندا هئچ اولمازسا بیر - ایكی كلمه اؤز دیلی نیز دن ائشیده ك ! ...

ج - نه ده ییره م!... اصل - نسبیم آتا - بابا طرفیندن واختیله تبریزین " سیدآوا " محالیندا خیردا تورپاق صاحبی اولان زحمتكش كند لی صینفینه منسوب بیر عایله ایله باغلیدیر. بورادا صنفی - عایله وی حیات داستانیمی، خلاصه اولاراق تمثیل ائدن مزه لی بیر حادتْه دن دانیشماقلا كفایت لنیرم: باكی پولی تكنیك انستیتوتونی بیتیردیكدن سونرا، ایش تعییناتی اداره سیننده، «واحد آذربایجانین» آنجاق خلوت ده قیزغین طرفدارلاری اولان كادر شعبه سی مدیری، سند لریمی یوخلیاركن آستادان دئدی: "بئله معلوم اولور كی آتان «خیابانی حركاتیندان» سونرا تفلیسه قاچیب «پورچالو» ائلیندن آذری بیر قیز لا ائولندی!... سن ده بورادا «شمالدا» دوغولوب، اوشاق ایكن تبریزه «جنوبا»، اورادان ایسه «21 آذر حادثه سیندن» سونرا تازادان بیزه «شمالا» سیغی نیب، باكیلی بیر قیز ایله عایله قوردون! ... وای یولداش بیزه نه قالدی كی؟... ایله سیز «جنوبی - شمالا، شمالی – جنویا» چوخدان جالاییب- یاپیشدیرمی سینیز كی؟..." منشأئیم حاقیندا آنجاق بو قدر دییه بیلدیم . آمما عمر بویو، قابافجیل ایدئولوژی سیاسی یولومون بلاواسطه خدمتی نه آلدیغیم زواللی اهل - عیالیمی، صنعت و علمی مدنی وار یوخومو استثنا ائدرسم، تكجه 1942 - نجی ایلدن اعتباراً تا ایگیرمی بیر آذر قیامی نین یاراتدیغی آذربایجان خالق حكومتی نین سون دؤرونه قدر، اؤلكه نین تبریز، آستارا شهر و محال لاریندا و 21 آذرین اوغرادیغی قانلی گونلردن سونرا ایسه اجباری مهاجرتین «یورد سوز وطنداشی» كیمی اوتوز ایلدن آرتیق اون بئش ایل عراق و یئددی ایله یاخین « سون چاغیم اولان آلمانیادا، ساتقین و فاسد رهبر منش توده و فرقه» عنصر لرینه و پان ایرانیست مونارشیست لرین ان قاطی و چیلقین عرقچی لیك حركت لرینه قارشی دویوش لردن آلدیغیم یارالار، هله ده سیزیلداماقدادیر! ایندی بو اؤلكه ده شخصی - اجتماعی و سیاسی حیاتیمین سولغون خاطره یارپاقلاری ایله یاشاییر و یئتمیشه (70) یاخین ماجرالی عمرومو باشا وورماقدایام!... آمما بوتون بونلارلا بئله ملی آزادلیق اوغروندا مبارزه روحیه می، ایندی یه قدر هئچ قوه سارسیدا بیلمه میش دیر. دویوش دوام ائدیر و بیلیرم كی « ده ییل بیهوده گر یاغسا فلك دن باشیمه داشلار - بناسین تیشه ی آهیم له ویران ائیدیگیمد ندیر» (فضولی )

س - بو صحبت له علاقه دار، بیزه ماراق دوغوران بئله بیر مسئله ده واردیر كی، ملی - آزادلیق طالعیمیزله باغلی كئچدیگیمیز بو مرحله لرین ان یوكسك ذیروه سی اولان 21 آذر حركاتیندا سیزین اشتراكی نیز نه حد ده اولموشدور؟ بیلدییمیزه گؤره سیز 21 آذر مدالی ایله تلطیف اولونموسونوز بو مدال سیزه نه مناسبته وئریلمیشدیر؟

ج - بو باره ده هر شئی دن اول «پالازا بورون - ائل ایله سورون!» حالتی نه منی جذب ائدیب - حاضیر لایان ایلك مرحله لرین منشألرینه اؤته ری نظر سالماق لازم دیر. بونو دا قید ائدیم كی گنج طلبه لیك چاغلاریندان بویانا، مستبد تهران حكومتی نین آذربایجان دا یئریتدیگی ملی ظلمدن جانا دویموش مختلف وطن پرور صنف لرین آرتیق قایناماغا باشلایان آزادلیق سئلی نین یئنی جوشغون دالغالاری ایله ایره لیه دوغرو «آتیلیب – توتولما» لاریمی، ملی وجدانی بورج ساناراق، اونلارین نه درجه و هانسی بیر حد و بیچیم لرده اولدوغونی دوشونمه میشم، بونلارین حزبی - تشكیلاتی ایش گزارلیقلار لا باغلی اولوب - اولمیانلاریندان خاطره مده قالانلارینی تقویم واری اولاراق بئله گؤسته ره بیله رم :

-- 1320 -1322 جی ایللر: تبریز پداقوژی مدرسه سینین ( دانشسرا ) مداوم طلبه سی اولدوغوم زامان، ایكینجی دنیا محاربه سیله علاقه دار اؤلكه ده باش وئرن سیاسی حادثه لری ایزله مك، آنتی فاشیست حركاتا تبلیغاتی یاردیم، آذربایجان توده تشكیلاتینین نظری - سیاسی مناقشه و بحث حوزه لرینین آزاد دینله ییجی سی، دورون انقلابی ادبیات و مطبوعاتیله تانیش لیق، شهر و اطراف كند لرده ملی - صنفی تضاد لاردان دوغولموش خیردا و یا جدی توققوشمالارین مشاهده سی و باشقا بو كیمی، هله یئر لی دموكراتیك تشكیلات و گروه لارلا رسماً باغلی اولمیان ایش لر، سیاسی دنیا گوروشومون تكامل و انكشافیندا و ملی قورتولوش احتراصلارینی رئال زمینه ده فورمالاشماسیندا، مهم رولو اولان «حاضیر لیق مرحله سی» ایدی. و نهایت مكتبی بیتیردیكدن سونرا، تبریز دن اوزاق رایونلاری گورمك و سواد سیز لیق لا مبارزه آپارماق غایه لری، منی آستارا محالینین معارف اداره سینه چكدی!... بورادا بیر ایلدن چوخ دوام ائدن تدریس ایشی ایله یاناشی حزبی - تشكیلاتی فعالیتیمدن آنجاق بونلاری خاطرلاییرام: توده پارتی سینین ایالتی تشكیلات كاتب لری علی امیر خیزی نین ( تبریزدن ) و اكبر شاندرمنی نین ( رشت دن ) توصیه نامه لریله آستارا محلی كمیته سینین تبلیغات شعبه سینی اداره ائتدیگیم بو دورده، ایش برنامه سی موجبینجه گنج توده چیلر تشكیلاتی و فعله كندلی همكار لار اتفاقی نین آستارا شعبه لرینی یاراتماق، شاه و سید ضیا دولتینین «حزب حلقه» سینه باغلی آستارا و قیراق كند لرده «درویش تكیه لری» آدی ایله فعالیت گؤسته رن فتنه و جهالت یووالارینی افشا سیندا، سیاسی بیان و دیوار غزه ته لری یایماق، گنج عضو لر آراسی دؤررون حادثه لرینه خاص سیاسی - نظری بحث لره موتیو اولان «آیاق سیری» (Peripatetik ) گه زینتی و ایدمان یاریش لاری كئچیرمك، نهایت حزبین ذوقلی عضولریندن «آكتورال» گروپو تشكیل ائدیب، اونون گلیری حسابینا محلی كمیته نین اداری ایش وسائطینین تأمینی اوچون مادی یاردیم و باشقا بو سایاق تشكیلاتی و تبلیغاتی ایشلر، ارتجاعی دائره لر طرفیندن «دردی – سرسیز» اولماسادا، همین منطقه دن آپاریلان سیاسی - تشكیلاتی فعالیت لرین اساس قسمینی احاطه ائدیر !... ایشلرین بئله قیزغین چاغلاریندا، آستارا نظمیه سی منی «عسگر لیك خدمتی یندن قاچاق اولما !؟» بهانه سی ایله یاخالاییب، قیشین ان سرت فصلی، گوبود انضباطی بیر قایدادا، اردبیل نظام وظیفه حوزه سینه سوروكله دی! آمما محلی حزب توده تشكیلاتی كمگی ایله بو فتنه دن قورتاردیم سادا... (1) اردبیل معارف اداره سینین نظارتی آلتیندا، 45 - جی ایلین فئوریه ( 1323 شمسی ایلین بهمن ) آییندا دوققوز آی تمام كئچه ر - كئچمز بیر مدت بو شهرده قالمالی اولدوم! اردبیل حزب توده ایرانین تبلیغات شعبه سیله ایش بیر لیگی، اطراف كند لرده ارباب و ژاندارمالارین آراسی كسیلمز جنایتلرینه قارشی اعتراض نمایش لرینی آكتیو اشتراكچی سی... (2) اردبیل جوانلار تشكیلاتی، معلم لر و بیكار لار اتحادیه سینین تشكل تاپماسیندا چالیشمالار، ابران ملی شورا مجلسی نماینده لیگینه نامزد آقای پیشه وریله گؤروش و دموكراتیك سئچگی مسئله لرینده «جبهه آزادی» ایله یاخین امكداشلیق (3) و دیگر بو قبیل ایشلر، بورادا كی سیاسی دوروم و رفتاریمی تمثیل ائدن نمونه لر سلسله سینده دیر... همین واختلاردا، اؤلكه نی بوروموش سیاسی بحران گئتدیكجه گرگین لشیر و مرتجع حاكم قوه لرین تضییق دایره لری سیخلاشدیقجا، اونا قارشی اوزاق و یاخین ائل - اوبالاردان ائشیدیلن سلاحلی توققوشمالارین عكس صداسی، بو تئز لیگده بویوك بیر سیاسی طوفانین اؤلكه ده قوپاجاغیندان خبر وئریردی ... بئله بیر وضعییتده ایلك فعالیت قرارگاهیم اولان آستارا یا دؤنمك آرزومو علاقه دار تشكیلاتا بیلدیردیم. ایشته بئله اولدی !...

-21 آذر قالخیشی و آستارا : بورادا و «بوشكه سارا، حسن گدیگی نه تابع كند لر» كیمی یئر لرده، اله كئچن ایستی - سویوق سلاحا ساریلمیش عصیانچی لارین قالخیشی تقریباً آبان (اكتوبر- نوامبر ) آیینین ایكینجی یاریسندان باشلاندی... (4) ملی حركته تكان وئره ن 12 - شهریور تئزیس لرینی و « آذربایجان دموكرات فرقه سینین تشكیلی حاقیندا 14 شهریور تاریخی مراجعت نامه سینی الده رهبر توتاراق كئچیردیگیمیز شهر كنفرانسیندا» آ.د.ف. نین محلی تشكیلاتی یارادیلماسی، آستارا جاوانلار تشكیلاتی نین و محلی همكارلار اتفاقی یكدل لیگیله فرقه سیرالارینا قوشولماسی، سلاحلی فدائی لرین داغینیق حالدان چیخارینیب، نظام - انتظاملی وضعییته سالینمالارینا اوچون و سیاسی گؤروشلرینین آرتماسی اوچون، اونلارین ایچینده، گون حادثه لریله علاقه لی سیاسی - نظری تعلیمات آپاریلماسی، شهر امنیتی نی قوروماق مقصدیله، گئجه گزینتی لری كئچیرمك و شهربانی - ژاندارم دسته لریندن عبارت قاراوال لارلا ال- بایا خا لیقلار و نهایت آستارا و اونون حوزه سینه داخل بولگه لرده، دموكراتیك نهضتین پارلاق غلبه سیله بیته ن سلاحلی دؤیوشون سونا وارماسی و ملی قورولوجوغون امك جبهه سینه باشلانیش و باشقا بو سیرا عملیاتدا، محلی كمیته نین عضوی و تفتیش كمسیونون صدری كیمی آز - چوق اشتراكیم اولمامیش دئییل، قالخیش دا شركت ائدن بیر چوق گنج همقطارلاریم تك، 21 آذر مدالی ایله تلطیف اولماغیمدا بو مناسبتله دیر (5).

س - سیزجه 21 آذر حركاتینین یارانماسینین اصل سبب لری نه اولموشدور؟

ج - تاریخین قانونا اویغون ضرورتیندن دوغموش ملی - اجتماعی و سیاسی حقوق آزادلیغینا طلبات !... تاریخ بویو، اشغالچیلیق مقصدیله یوردوموزا قدم باسان ان بویوك حكمدارلاری، اؤزونون درین ذكاء و سیاسی متانتی ایله ضررسیزلشدیرن خالقیمیز، سون درجه مدنی ودینج بیر خالق دیر. آمما اونون صبر كاساسی داشدیقدا ایسه، داها «اوزونو گؤرمه» ... تكجه سون یوز ایللیگیمیز عرضینده باش وئرن مشروطه انقلابی، خیابانی حركاتی و 21 آذر نهضتی بئله بیر احوال - روحیه نین انكار ائدیلمز تاریخی انعكاسی دیر. آمما نه یازیق كی حیله كار تهران حاكم لری ملی حركاتدان سوء استفاده ائدیب «قیسیلمیش قویروقلارینی قاپی آراسیندان چیخارماق كیمی»، «گل اوچون بلبل شیدا كئچر اؤز جانیندان - گل نه ییندن كئچه جك بلبل شیدا یه گؤره» تمثیلینه رغماً اسیر ایران ملت لرینی «انترناسیونال» روحدا سلاملایان و فداكار قالخیش لاریله اونلارین و اؤزونون سعادتی یولوندا قانلارینی آخیدان خلاصكار «آتورپاتلار، بابك لر و ستارخانلار ...» نسلی نین «شیدا بلبل لرینی» بیر داها نوبتی «قاپاز آلتینا آلماق» اوچون دریدن چیخیر لار!... آمما بوتون بونلارلا بئله و آذربایجاندا یوردونی، سونسوز ملی ظلم و وطن پرور آذری اوغوللارینا توتولان قانلی دیوانلارا باخمیاراق قهرمان آذربایجان خالقی، فرصت تاپدیغی تقدیرده یئنه باش قالدیرمیش و اؤزونو ملی وارلیق، دیل - مدنیت و سایر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی حقوق آزادلیغی اوغروندا سارسیلماز مبارزه سینی دوام ائتدیرمیش دیر ...

ایكینجی دنیا محاربه سی عرفه سینده، منحوس نژاد پرستلیك یوواسی فاشیزمین ییخیلماسی، آتلانتیك منشورونو بوتون دنیا ملت لرینه، اؤز مقدراتینی تعیین ائتمه حقوقی وئرن پلاتفرما و باشقا بو قبیل دموكراتیك نائلیت لر، ایراندا اؤزونون مثبت تأتْیری گؤسته ره رك 21 آذر حركاتینین آذربایجاندا یارادیلماسی اوچون الوئریشلی زمینه اولموشدور... من بو دؤرده غصبكار تهران حكومتی نین آذربایجاندا گونو - گوندن آرتان جنایت و ملی ظلمی نین شدتلی تفرعاتیندان دانیشماق ایسته میره م. بوتون بونلار همین دورون مطبوعاتیندا اؤزونون پارلاق عكسینی تاپمیشدیر... لاكن بونونلا یاناشی نهضتین یارانماسیندا، آذربایجان دمكرات فرقه سینین و اونون اورگانی «آذربایجان» غزه ته سینین مهم رولونی خصوصیله قید ائتمك لازیمدیر. بو حاقدا سؤزومو 21 آذر حركاتینین گؤركملی تشكیلاتچی سی، بؤیوك اجتماعی خادم پیشه وری نین بو دئیمی ایله قورتاریرام: " 1324 - جی ایل شهریور آیی نین 13 نده منتشر اولان فرقه بیان نامه سیله كی، آذربایجان خالقی، علنی و آشكار بیر صورتده اؤز ملی حاقینی آلماغا تام معناسیله بیر ملت كیمی قیام ائتمیشدیر. او تاریخدن ده فرقه، حكومت و ملتیمیزین دیلی و ناشر افكاری اولان آذربایجان غزه تی انتشارا باشلامیشدیر ..."

س - آذربایجان خالقی نین دشمانلاری او جمله دن قاتی شوونیست لر بو حركاتین یارانماسینی مسكو واستالینین اشاره سیله اولدوغونو اورتایا آتیرلار. سیزجه روس لارین بو حركاتین یارانماسیندا رول لاری نه حد ده اولموشدور ؟

ج - بو جور عیبه جر ادعالار بوسبوتون یالنیش و اصلینده آذربایجان ملی آزادلیق عنعنه سینین تاریخی كوكلرینی قصداً بالتالاماق دیر. اصلینده بوتون بو دعوالار « ملانصرالدین یورقانی اوستونده اولموشدور.!» ینگی دنیا آغالیغینین قولاغی سیرقالی خدمه لری اولان بو جنابلار، تاریخین عبرت آمیز درسلریندن یاخشی بیلیر لر كی، 21 آذر قالخیشی دا اونلارین « هر نه تو كه ر سن آشینا، او چیخار قاشیغینا !» ضرب المثل ینه اوخشار، آذربایجان دا یوروتدوكلری ملی ظلمون عكس العملی اولاراق، كئچمیش ملی آزادلیق انقلاب لارینین طبیعی دوامی دیر!... آنجاق شاهانه سفره لری اوچون «یاغلی مزه اولان بو تیكه نی!» الدن وئرمه سین لر دییه، 21 آذر قورتولوش حركاتینی ایراندا اولان شوروی عسگری قوه سیله علاقه لندیریر و بو حركاتین گویا «جنوبی آذربایجانی شمالی سوه ت آذربایجانینین جغرافی و سیاسی تركیبینه قاتماق!» هدفیله یاراندیغی كیمی ان آلچاق بهتانلارا ال آتیرلار!... من شخصاً بئله بیر قناعته گلیرم كی، هر هانسی سرمایه دار و یا غیر سرمایه دار دمو كراتیك بیر اؤلكه، علی الخصوص فاشیزمه قارشی ایكینجی دنیا محاربه سینین فاتح متفق لریندن بیری، ایستر ایدئولوژی و ایسترسه ده انسان سئورلیك و بشر حقوقونا احترام ( هومانیزم ) باخیمیندان، قانونی حقی تاپدالانمیش بو و یا دیگر مظلوم بیر ملتین آزادلیق حركاتیندان حمایه ائدیرسه، بونون آنجاق قولدور و فاشیست تیپ لی تجاوز كار رژیم لردن باشقا، كیمه ضرری واردیر؟ بو زومره دولت لر سیراسیندا، هامیدان چوخ دنیا ملی آزادلیق حركاتیندان مدافعه ائتمه یی، اؤزونون «اینتر ناسیونالی» وظیفه سی كیمی دؤنه - دؤنه بین الخالق مقیاسیندا تبلیغ ائده ن او دؤر رون سوه ت لر اؤلكه سی اگر بو جهتدن «توپور دویونی یا لاییبدیرسا» و «جنوبی اؤز تركیبینه قاتماق» خیالیله ژئوپولیتیك «یوخولار گوروبدورسه»، بودا اونون اؤز داخیلینده عنعنه وی روس اشغالچیلیغی سیاستیندن دوغموش نفسانی بیر حالت و نئجه دییر لر «المعنی فی بطن الشاعر» تمثالیندادیر! و 21 آذرین یارانیش و آخینی نا دخلی یوخدور! بو معنادا، آخی ایكی مستقل قونشو آراسی خصوصی «عمر و عاص و سعد و قاص» معامله سینی خاطر لادان «نفت آل - وئرمه سی» تهران ومسكو دا امضا لانمیش «قوام – سادچیكف» مقاوله سی هارا، روس تبعه لیگیندن خارج جنوبی آذربایجانین 21 آذر قالخیشی هارا؟... آچیق دئمك لازیم دیر كی روس لارین بو حركاتدا رولو آنجاق خیانت و پوزوچولوقدان باشقا بیر شئی دئیل دیر! «آرتیق طمع باش یارار» معناسیندا، مسكو، نهایت گوبودلوقلا، خلقدن اجازه سیز، «آذربایجان مسئله سینی» بو خلقه مخالف بیر رژیم له باغلادیغی مقادله یه «قارقا من ده قوز وار!» دییه یئر سیز - یئر سیز قوشماسی ایله، نه تكجه «ملی دموكراتیك قو لر له بین الخالق هم رای لیك» موقعی باخیمیندان، مترقی دنیا افكار عمو می یه سی نظرینده اؤز اعتبارینی ایتیرمیش اولدی، بلكه بوندان داها بدتر آذربایجانا قارشی قانلی یوروشا كئچن اشغالچی تهران تجاوز كارلاری یولونا، بونلا یاشیل ایشیق توتاراق، دموكراتیزم عنعنه سی علیهینه ساتقین لیق تاریخینده مثلی گؤرولمه میش آلچاق بیر خیانته قالخدی!... سوز یوخ كی «شخصیت پرستلیك قرصی» ایله «كنرالیسموس استالینی» بو غیر بشری جنایته جلب ائدن باشلیجا عامل لردن داشناق میكویان، امپریالیست آگنتی بریا و ساتقین باقراوف لارین بو ایشده مهم روللاری اولموشدور. بو آیدین حقیقت لردن اؤزلرینی قصداً كار - كورلوغا ووران آذربایجان خالق دشمانلاری و قاتی شوونیست لر، بهتان و افترا داغارجیقلارینی محض بئله بیر حقیقته عكس اولان اویدورمالارلا دولدورموشلار!... نه ایسه مطلب چوخ دور، وقت آز! اذن وئرین بونلارا وئریلن دیش سیندیریجی جوابی، تبریز و تبریز لی لرین آغ ساققال ضیالیسی، گوركملی علامه میز آقای حاج محمد آغا نخجوانی نین صلاحیتلی بیر روس ائلچیسینه وقتیله دئدیگی بو سؤز لردن ائشید ه ك و مطلبیمیزی سونا واردیراق. او دئمیشدی: " ... سیز آذربایجانین شمال قسمینی بیغیش بیگ دن ( استالین دن ) قوپارین!، بیزیم پادشاه گئده محمد رضا پهلوی دن جنوبی قوپارتماق منیم بوینوما! ... فقط بئله بیر زاماندا، ایكی یئره پارچالانمیش بیر لشمه سی حاقیندا، اصیل سؤز - صحبته اوتورا بیله ریك! ... "

س - 21 آذر حركاتینین شكست ینین سبب لری؟

ج - من یوخاریدا دئییم لر سیراسیندا بو مسئله یه آز چوخ اشاره ائتمیشم. بورادا اونلارین نهضتین سقوطوندان بیر ایكی آی اول شدتله نن ان مهم لرینی بئله بیر شكلده خلاصه ائدیرم:

اولاً - یاریم عصر بوندان اول آنا یوردوموزون حیات تارلاسینی غدار جاسینا بیچه ن یاد ائللی اؤلوم اوراغیندان «تصادفی» جان قورتارمیش یاشیدلاریمدان بیری كیمی و هم بونلاریندا عمومی معناسیندا اؤوزمو بوندا تقصیر لندیریرم كی آذربایجان ملی دولتین عظمتلی قوروجولوق حیاتیندا ایشله ییب یاشادیغیمیز محال و قصبه و شهر لرین دولت موسسه لرینه، پارلامنت، فرقه آپاراتی، خلق معارف و كولتور اوجاقلارینا «دموكرات» پالتاریندا سوخولان خیانت و اؤزباشینالیق طفیلی لریندن، قالخیشیمیزین جهانشمول ملی - دموكراتیك پرنسیب و نائلیت لرینی لایقینجه قورویا بیلمه دیك و متخلف عنصر لری واختلی - واختیندا یاخالاییب خالقا تانیتدیرماق ایشینده آز دقتلی اولدوق. بو مسئله لر اوچون رمزی مثال اولاراق دولتین اراضی اصلاحاتی ایله باغلی بیر پارچا تورپاغا ییه لنمیش قو جا بیر كند لی دن عینی ایله ائشیتدیگیم سؤزلری بئله خاطیرلاییرام: " اوغول! آللاه دولتیمیزین بایراغینی اوجا ائله سین!... بیزی ظلمدن قورتاردی، اهل - عیالیمی حلال روزی یه چاتدیردی!... ایران شاهی نی گورسه نیز، اونا دئیین كی، بیزه دبدبه لی توپ و تفنگی ایله خوخو گلمه سین! اونون باشدان دیرناغا قدر یارافلی - واراقلی پهلوان پاملیقلارینی یاخشی تانیرام! ... هنر لری وار بیر آددیم ایره لی بویورسونلار! باخ الیمده كی بو ده یه نك، بو شانا و بو دا بئل!... واللاه اونلاری تك جانیما ائله قووارام كی قورخودان هئچ دؤنوب داللارینا بئله باخمازلار!... آمما اوغلوم! منی قورخودان بیرجه او هم یئرلیمیز آقا وكیل باشی دیر!... كئچن ایلین قوراق لیغیندان، اربابا ایسته دیگی بهره نی تمامیله وئره بیلمه دیم. بونا گؤره ظالم بالاسی شاللاق آلتیندا منه پئیین یئدیرده - یئدیرده اولان قالان زوماریمیزی دا الیمیزدن آلیب بینوا طفل لری آج قویدی!... سن دنیانین ایشینه بیر باخ كی، ایندی او سرهنگ اولوب یازیق اوشاقلارا ( فدائیلره ) آغالیق ائدیر!..." (6)

ایكینجی سی - بیر سیرا محال و قورشاقلارین، خصوصیله آستاراكیمی، انزلی و شوروی سرحد لرینه یاخین منطقه لرین محلی فرقه و دولت آپاراتلاریندا حساس پست لاری توتان یئرلی تصادفی آداملارین ملی حكومت و فرقه قرارلارینین حیاته كئچیریلمه سی ایشینده سوءاستفاده لری (7)، محلی، ایالتی و ولایتی كنفرانس و قورولتایلارا نماینده سئچگی لرینده افراط یئرلی لیك و قوهوم بازلیقلار، غیر محلی صادق كادرلارا قارشی اؤگئی - دوغمالیق مناسبت لری، نهضت و دولتین اقتصادی اساسینی و سیاسی - اجتماعی و مدنی وارلیغی نی ایچری ده ن سارسیدان ان تهلكه لی عامل لریدی!... بو كیمی مضر عنصر لرین سفر بر ائدیلمه سینده، روس لارین دا دولایی سیله رول لاری اولدوغونا شبهه ائتمیرم!

اوچونجی - ان نهایتی، نهضتین شكسته سبب اولان سیاسی و تشكیلاتی بحران باخیمیندان داخلی و خارجی عامللر :

الف - خارجی عامللر: آزغین شوونیست لرین ادعاسینا گؤره، گویا «سووه ت اردوسو آذربایجاندا اولدوغو بیر شرائطده آذربایجانی خلاص ائتمك اولمازدی! اونلار بو منطقه نی ترك ائتدیكدن سونرا دیر كی، قهرمان آرتشیمیز وطن خائن لرینی خفه له ییب، آذربایجانا نجات وئره بیلدی!» بو جنابلار دان بیر سوروشان یوخدو ر كی مشروطه انقلابی عرفه سینده محمد علی قاجار، روس امپراطورلوغو، یئرلی فئودال و دره بیگلرین متفق قوه لری، دورت بیر یاندان تبریزه یوروش آپاراركن، آیا هانسی بیر اجنبی دولتین بو شهر ده قدرتلی اوردوسو واریدی كی، تا بیرلشمیش استبداد قوه لرینی، وحشی هجوم ائتمكدن چكیندیرسین؟ بو دهشتلی هجوما رغماً انقلاب غلبه چالدی. بو تاریخی حقیقته نظراً، اگر تهران لا مسكونون سیاسی صحنه سازلیغیندان واز كئچسه ك، دموكرات آذربایجانین ملی چراغینی سوندورن و اونون اقتصادی وارلیغینی ایچریدن چئینه ین زه لیلر او لماسایدی، تهران آذربایجانا قوشون یئریتمگه جسارت ائده ردیمی؟ بلی: «معما چو حل گشت آسان شود!»

ب _ داخلی عامل لر: دوغروسی آذربایجاندا ایران مجلسینه سئچگی ایشینه نظارت ائتمك اوچون باشدان آیاغا آلت قتاله ایله یاراقلانمیش شاه اوردوسونی «حسن نیت!» جماعتی آدلاندیریب « خوش گلدین» تلگرام لاریله قارشیلاماق مسخره دیر!... آذربایجان ملی مجلسی رئیسی آقای حاج علی شبستری و داخله ایشلر وزیری آقای دكتر سلام اللاه جاوید لرین اللری آغریماسین !...

ج - «عقب نشینی مظفّرانه» - یازیق ملتی شاه اوردوسونون «قتل عام» ائتمه سیندن دهشته گتیرن «گیز لن پاچ - گلدیم قاچ!» ناقوسونون فتنه كار جین گیلتی لری آلتیندا «آرازین او تایینا» كوتله وی مهاجرت «بنی اسرائیل امتی نین تاریخی هجرتیندن» سونرا باش وئرن ایكینجی حادثه دیر؟ بئله قاچقین لیغی، دؤروموزه قدر اولان مهاجرت لرین مبدأ یی كیمی دوشونسه ك، یانیلمامیشیق!.. بو حادثه، نه تكجه استیلا چی لارین یوروشلری اوچون بوش میدان لار آچدی بلكه بوندان داها بد تر، مین - مین مال داوار سوروسونون او تایا آپاریلماسیله عین زاماندا، قاچقین لار اوردوسونا قوشولمایان و یا قوشولا بیلمه ین بینوا جماعت ین وار یوخو، دكانلارین سیندیریب اورانین اشیاسینی، انبار قاپی لارینی مسسل آتشی ایله داغیدیب، بوغدا، دوگو و دیگر تن لار لا ارزاق مال لارینی غارت ائتمك كیمی چیركین عمللر اگر بیر ایكی فرقه و یا دولت آداملاری طرفیندن باش وئرمیشدیرسه، اصلینده ملی حكومت نهضت و فرقه میزین بد نام ائدیلمه سیله نتیجه لندی؟

چ - پارتیزان حركاتینا كئچید عملیاتین پوزولماسی: آ.د.ف. مركزی كمیته سینین سون قراری اساسیندا بحرانین شدتلنمه سیله علاقه دار احتیاطی ملی مقاومت قوه لریندن عبارت پارتیزان حركاتینا كئچمك ضرورتی قارشیدا دوروردی. بو مسئولیت پیشه ورینین یئرینده موقتی اولاراق فرقه نین باش كاتب لیك وظیفه سینی ایفا ائدن ملی حكومتین معارف وزیری شاعر بی ریا نین عهده سینه قویولموشدور. لاكن فتنه كار سیاسی مقصدله بی ریانین غفیلدن آلینیب روسیه یه آپاریلماسی، عملیاتین تجربه لی لیدر لریندن، فریدون ابراهیمی، پنبه ای و دیگر بو كیمی گؤركملی دموكراتلاردان «حسن نیت لی» ارتش ین الی ایله اعدام ائدیلمه لری و هم ده روس لارا قولاغی سیرقا بعضی سركرده لریمیزین اؤز سلاحلی دسته لریله بیر گه آرازین او تایینا قاچمالاری، بو خلق مقدراتینی حل ائده بیلن ( سرنوشت ساز ) مسئله نی ناتمام قویدی! ...

س - مصاحبه نین سونوندا آذربایجان خالقی نین ایندیكی شرائط ده ملی مبارزه سینی نئجه گؤرورسونوز ؟

ج - منیم فكریمه گؤره حاضیر كی شرائطده ملی مبارزه جغرافی، اقتصادی - سیاسی و ملی - مدنی باخیمدان ایكی استقامتده اؤز آخینی نی دوام ائتدیرمكده دیر. بونلاردان بیریسی، داخلده بلاواسطه ملی ظلمه معروض قالان خالقیمیزین مبارزه حیات طرزیله باغی اولان حركت دیر. دیگری او محیطدن خارجده، دنیا اؤلكه لرینه سپه لنمیش مهاجر وطنداشلاریمیزین آپاردیقلاری ملی مبارزه طرزی دیر. چوخ تأسف كی بو ایكی طرزین گؤزه چارپاق ملی مبارزه جریان لاری آراسیندا اینتیم بیر علاقه یوخدور. طبیعی كی داخلده آپاریلان ملی مبارزه نین نهایتی، شرائطدن آسیلی اولاراق یا سلاحلی عصیان و یا خود دینج قارشیلیقلی آنلاشما ( مسالمت آمیز ) یولو ایله قالخیش دان عبارت اولا یبلر. بو كیمی قالخیش لارین باشلیجا طلباتی ملی حقوقون آلینماسی دیر. ایسته ر ایران داخلینده فدراسیون شكیللی خود مختاریت و یا ایسته ر سه آیریلیقدا اولان مستقل بیر اصول اداره! بونون اوچون اورا دا كی مبارز وطنداشلاریمیزا ملی شعور یوكسه لیشی و بیر لیك آرزولادیغیم كیمی وطندن خارج سویداشلاریمین بو استقامتده مبارزه لرینه ده عین آرزودایام. آنجاق بیز مهاجر آذریلرین آزاد بیر محیط ده یاشام و حیات طرزیندن آسیلی اولاراق ملی مبازه جهتدن قاشیمیزدا داها بویوك وظیفه لر دورور. خسته نین دردینی آنلامادان، اونا روا گؤرولن دوا - درمان فایداسیز دیر. بونون اوچون تكجه غرب ده دوققوز یوز دوخسان دوققوز كولتور اوجاقلارین هر بیریندن بیر آواز گلیر. من اونلاری سارسیلماز وحدته و ایش بیرلیگینه چاغیراراق داردا قالمیش وطنیمیزین خلقینه معنوی و روحی یاردیم و ملی شعورلارینی اویاتما ایشینده گرچك لیكله یاناشماغین ضرورتینی بیلدیریره م. قوی بیر اولسون، آز اولسون آمما یاخشی اولسون!

صحبتیمین سونوندا بیر داها نسلیمیزین مهاجر اوغول - قیزلارینی قیریلماز اتفاق و قارشیلیقلی آنلاشمایا چاغیریر و آتا بابالاریمیزین دیللر ازبری اولان آذربایجان ملی آزادلیق «مارسییز» یندن یادیمدا قالان بیر نئچه مناسب مصراعلارینی اونلارا خاطرلاتماق ایسته ییره م :

... «آ قارداش یوردوما آلچاقلاری اوغراتما ساقین!

سپر ائت گؤده نی، دورسون بو حیاسیزجا آخین

دوغاجاقدیر سنه وعــد ائتدیگی گون لر حاقّین،

كیم بیلیر بلكه یارین، بلكه یارین داندا یاخین"...

س - اوستاد ساغ اولون ، وار اولون ! سیزه " آذربایجان سسی " امكداشلاری طرفیندن اوزون عمر و یئنی - یئنی اوغور لار آرزوسینداییق !

ج- سیزده ساغ اولون !

ایضاحلار:

1- نهضتدن اول ناقص قالمیش بعضی ابتدائی مكتب لرینین آذریجه چئوریلمه سینه باشلادیغیم تشبث لر، بو دؤرده آستارا معارف اداره سینین باش مفتش و معلم لر اتحادیه سینین مسئولیتی منه تاپیشیریلدیقدان سونرا، دوام تاپیر و بلاواسطه نظارتیم آلتیندا فعالیت گوسترن «تعلیم و تربیه چی لر هئیتی» نین یاردیمی ایله «ال یازما» شكلینده چوخالدیلیب، مكتب لی لرین اختیارینا قویولوردی !...

مركزی ( تهران ) حكومت، آذربایجان دا معارف - تعلیم و تربیه ایشلریله علاقه دار ایكی مسئله یه خصوصی حساسیت نشان وئریب بونلاری بلاواسطه نظارتی آلتینا آلمیشدیر. بونلاردان بیری مدرسه لرده «آذربایجان دیلینین یاساق اولونماسی»، دیگری ایسه معلم لرین «سیاسی ایشلره قاتیلماماسی» ندان عبارت ایدی. من بو جهت دن «متخلف» ساییلیب، معارف وزیری «وحید» ین امریله یزد شهرینه منتقل اولمالییدیم! آمما حزبی سلاحداشلارین، خصوصیله دكتر فریدون كشاورزین تهراندا جدی یاردیمی ایله بئله بیر «تبعیدی» خاطرلادان جزا امری باش توتمادی!

اردبیل نظام وظیفه كومیسارلیغیندا عسگر لیكدن منی معاف ائدن سروان ( كاپیتان ) زلفعلی انوری نین حزب توده یه تابع «سری سازمان» افسر لریندن اولدوغونی مهاجرت ایللری باكی دا بیلدیم. بو زواللی وطنداش آ.د.ف. نین باش كاتبی غلام یحیی دانشیان ین غضبینه دچار اولاراق شمالی آذربایجانین ان اوجقار، بد آب و هوا یئرلریندن بیرینه سورولدی و آجیناجاقلی حیاتا محكوم شكلده، اورادا دا اؤلدی !...

2- بو خصوصدا لطفاً «قیزیل صحیفه لر» توپلوسونون 311 - جی ورقینده كی «ضرغام خانین گولله سیله اؤلدورولموش كندلی مصیبین جنازه سینی مشایعت ائدن اردبیل اهالی سی نین اعتراض نمایشی» فوتو شكلینه مراجعه ائدین!

3- بو خصوصدا اولان فوتو شكیل و مدرك لردن یادگار قالان، یالنیز پیشه وری ایله گؤروش مجلسینه عاید و جبهه آزادی نین بیزه گؤنده ردیگی 1323- 12- 26 تاریخلی دعوتنامه دیر.

4- عظمتلی نهضتیمیزه وئریلن «21 آذر» عنوانی، اؤزوندن بیر قدر اول، اؤلكه نین محال و بؤلگه لرینده كی قیام لارین عمومی لشدیرن غلبه لری ایله علاقه دار، آذربایجان ملی مجلس ینین 19 آذر بیانیه سی، ملی حكومتین تأسیسی نی بیلدیرن 22 آذر مراجعتنامه سی و تبریز پادگانی نین 22 آذر ده تسلیم اولماسی كیمی، اوچ بویوك تاریخی حادثه نین معدلی ایله باغلی اولاراق یوز ایلیگیمیزین نهضت لر تاریخینده بو آد ایله تانینمیشدیر.

5- بو حاقدا لطفاً آذربایجان ملی مجلسی طرفیندن آدیما صادر ائدیلمیش 1987 - نمره لی مدال وثیقه سینه باخین!

6- دوغروسو من بورادا بئله تصادفی تیپ لرین آدلارینی چكمكك نیت ینده دئییلم. آمما آذربایجانین دیگر ناحیه لرینده بو سایاق حشراتین عفونتلی كؤكلری اولدوغونی نظره آلاراق عمومی مثال عنوانی ایله «آرازین بو تایلی - او تایلی»ذ حیاتیندا قارا نامه اعمال لارینا گؤره «هم خدا و همده خرما» نعمتیندن هر طرفلی بهره لنلن بونلاردان فقط شخصاً تانیدیغیم بیر ایكی كیمسه نین آد و هویتینه اشاره ائتمه زوروندا اوولورام:

بودور یوخاریدان بیلدیینیز كیمی بیزیم «بیچاره كندلی یه پئیین یئدیردن الده قاییرما سرهنگیمیز» اؤزونو باكی یا چاتدیران كیمی، زنگین بیر سوپر ماركت ین باش مدیر وظیفه سیله مكافاتلاندیریلدی!... «حزب حلقه» یه باغلی اولان حاج صفری نین حمید آدلا اوغلی بیر جیبینده « رعد» و دیگر جیبینده «آذربایجان» غزه ته لرینی گزدیره - گزدیره بیر پارا اویون لاردان سونرا آذربایجان دموكرات جوانلاری تشكیلاتینین مركزی كمیته سی عضوی اولوب، سونرالار «یاشیل باش صونالار تك بیر جوت قاناد آلیب» آ.د.ف. مركزی كمیته سینین تمثیل چی سی كیمی ایران توده حزبینین مركزی كمیته سینده «شاه بوداغا» قونداریلدی!... دیه ره رلر كی «گوودوش دیغیرلانیب اؤز دوواغینی تاپار!»: خلاصه «همیشه سرخوش» ایله شهرت تاپان صادق خانین خبرچی و آراقاریشدیران اوغلو باكی دا ایكن ملی نهضت ین شكستینی ائشیدن بیر گروه «گنج قوواردیا» آدیندا گیزلی بیر مجلس تشكیل ائده رك اورادا «آنا - باجی لارینی قورتارماق اوچون آرازین اوتایینا ( جنوبی آذربایجانا) كئچیب اشغالچی لارلا دؤیوشه گیرمك قرارینا گلیرلر!...» بیزیم بو خانزادا ( زمانی ) غلام یحیی واسطه سیله، احوالاتی «سووه ت تهلكه سیز لیك كمیته سینه» بیلدیریر. و نتیجه اعتباریله جوشغون وطن پرور لیك حسی ایله آلیشیب یانان بو گروپدان یوز نفری سیبری یه سورولور و همقطارلارینی ساتان «ماشااله، آفرین قوچوم» تعریف لری آلتیندا مسكوایا آپاریلیب، شوروی قیرمیزی خاچ جمعیتی نزدینده «سیاسی ایران ملتجی لر» شعبه سینده مهم و حساس بیر وظیفه ایله تلطیف ائدیلیر!!... و سائره و سائره.

7- آذربایجان دمكرات فرقه سی مركزی كمیته سینین علاقه و مكتوبات شعبه سینین كئچمیش مدیری محرمعلی شمیده نین باكی دا شخصاً منه سویله دیگی بیر حادثه بو قبیل تورا باشقا لیقلارا سجیه وی مثال دیر. او دئییردی: "باش كاتب پیشه ورینین آدینا گلن مكتوبلارین خلاصه سینی چیخاردان زامان «اؤلكه دن خارجه ارزاق مال لارین صادراتینی قدغن ائده ن ملی حكومت قرارینین پوزولماسی و رشید خان جنگل سرداری ایله پیشه وری نین تبریزده رسمی گؤروش قرارینین روس لارین اشاره سیله گیزلیجه پوزولماسی، آستارا - اردبیل یولوندا او زواللی لارین فاجعه لی صورتده گولله لنمه سی ...» حاقیندا سنین ( ع. مینائی نین ) آستارا محلی كمیته سی تفتیش كمسیونون صدری صفتی ایله باش كاتبه یازدیغین راپورت، مكتوبلار آراسیندا یوخا چیخمیشدی! گمان ائدیره م دفتریمده ایشلیه ن اونلارین قوهوم و یا تانیش لاریندان بیری طرفیندن اوغورلانمیش اولا !..." هر حالدا من بو مكتوبون كتگینی مهاجرت دؤرونده دؤه - دؤنه یه مه لی اولدوم!؟...